Kırgızlar ülkenin yönetim şeklini belirlemek için sandık başında

Kırgızistan’da halk, gelecek 6 yıl görev yapacak cumhurbaşkanını seçmek ve ülkenin yönetim şeklini belirleyecek referandum için sandık başına gitti. Bir zamanlar “siyasi tutuklu” olan eski Başbakan Sadır Caparov seçimlerin favori ismi olarak öne çıkıyor.

Yaklaşık 6 milyon 500 bin nüfuslu ülkede yaklaşık 3 milyon 560 bin seçmen, yerel saatte 08.00’de açılan 2 bin 474 sandıkta oy kullanmaya başladı.

Seçimde, cumhurbaşkanlığı için eski Başbakan Sadır Caparov, eski Meclis Başkanı Adahan Madumarov, eski Devlet Güvenlik Devlet Komitesi Başkanı Abdil Segizbayev ve eski Anayasa Mahkemesi üyesi Klara Sooronkulova’nın da bulunduğu 17 aday yarışıyor.

Biyometrik seçim sistemi uygulanıyor

Orta Asya’da biyomektrik seçim sisteminin uygulandığı tek ülke olan Kırgızistan’da seçmenlerin kimliği biyometrik veritabanından belirleniyor ve onay için parmak izi alınıyor. Sandıkların kapanmasıyla otomatik olarak elektronik ortamda sayılan oy pusulaları daha sonra kontrol ediliyor. Toplam seçmen oyunun yüzde 50’sinden fazlasını alan cumhurbaşkanı adayı seçimleri kazanacak, adayların bu oranı geçememesi durumunda en yüksek oy alan iki aday ikinci tura kalacak. Referandum ise katılım oranının yüzde 30’u geçmesi durumunda geçerli sayılacak. Referandumda seçmene, “başkanlık sistemi”, “parlamenter sistem” ve “her ikisine de karşı” şeklinde üç seçenek sunuluyor.

Sandık başındaki görevliler tarafından seçmene verilen iki pusulada, 17 aday ve 2010 yılından bu yana parlamenter sistemle yönetilen ülkenin yönetim şeklinin belirlenmesi için “devlet başkanlığı”, “parlamenter sistem” ve “hepsine karşı” seçeneği yer alıyor.

Cumhurbaşkanlığı seçiminde oyların yarısından bir fazlasını alan aday seçilmiş sayılacak, aksi halde en yüksek oyu alan iki aday ikinci turda yarışacak.

Popülist olmakla itham edilen Caparov seçimlerin favorisi

Seçimlerde, 4 Ekim’de yapılan milletvekili seçimlerinin iptaline neden olan gösterileri sırasında cezaevinden çıkarılarak başbakanlık koltuğuna oturtulan ve daha sonra cumhurbaşkanlığı adaylığı için görevinden ayrılan Sadır Caparov favori gösteriliyor.

52 yaşındaki Caparov, siyasette, Issık Göl bölgesinde Kanadalıların işlettiği Kumtor altın madeninin kamulaştırılmasını savunmasıyla tanındı.

Caparov, ülkenin ikinci Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev’in başdanışmanlığını ve onun iktidarında Kırgızistan Yolsuzluğu Önleme Ajansı Başkanlığı görevlerini yürüttü.

Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev’in iktidarı döneminde, bir protesto gösterisi sırasında valinin rehin alınmasını organize ettiği suçlamasıyla yaklaşık 3,5 yıl hapis yatan Caparov, bu sırada anne, babasını ve oğlunu kaybetti.

Yolsuzlukla mücadele ve ülkeyi kalkındırma vaatleri

Kumtor altın madeninin kamulaştırılmasından vazgeçen Caparov’un vaatleri arasında güçlü devlet başkanlığı yönetim sistemi, yolsuzlukla mücadele ve kısa sürede ülkeyi kalkındırma projeleri bulunuyor.

Ancak Kırgızistan’da demokrasiyi savunan STK, akademisyenler, avukatlara göre Caporov katı milliyetçiliği savunan popülist bir siyaset yürütüyor. Caporov’un sosyal medyadaki bazı söylemlerinin nefret suçu sayılabileceği iddia ediliyor.

Kırgızistan’da yaşanan siyasi kriz

Kırgızistan’da 4 Ekim’de yapılan parlamento seçim sonuçlarının iptalini talep eden muhalefet taraftarlarının 5 Ekim’de düzenlediği gösterilerin şiddet olaylarına dönüşmesi üzerine, cumhurbaşkanlığı ile parlamento binaları işgal ve talan edilmişti.

Göstericiler, “valiyi rehin almak ve gösteriler düzenlemek” suçundan yaklaşık 3,5 yıldır hapis yatan Ata Yurt Partisi eski milletvekili Sadır Caparov’u cezaevinden çıkararak aynı gün başbakanlık koltuğuna oturtmuştu.

Böylece 5-15 Ekim arasında yapılan kitlesel protestolar sonucunda, ülkeyi 3 yıldır yöneten Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov istifa etmiş, meclisten güvenoyu alan Caparov geçici olarak cumhurbaşkanlığı yetkilerini üstlenmişti.

Milletvekilliği seçim sonuçlarını 6 Ekim’de iptal eden Kırgızistan Merkez Seçim Komisyonu, cumhurbaşkanlığı erken seçimlerinin 10 Ocak 2021’de yapılmasını kararlaştırmıştı.

Cumhurbaşkanlığı seçimi için adaylık başvurusunda bulunan Caparov, 14 Kasım’da başbakanlık görevinden ayrılmıştı. Caparov, başbakanlık görevini Başbakan Birinci Yardımcısı Artem Novikov’a ve cumhurbaşkanlığı yetkililerini de Meclis Başkanı Talant Mamıtov’a devretmişti.

Açıklamada, gerekli şartları sağlayan aralarında eski Başbakan Sadır Caparov ve eski Meclis Başkanı Adahan Madumarov’un da bulunduğu adaylar şöyle sıralandı:

“Arstanbek Abdıldayev, Kanatbek İsayev, Raşid Tagayev, Jenişbek Bayguttiyev, Klara Sooronkulova, Aymen Kasenov, Mıktıbek Arstanbek, Baktıbek Kalmamatov, İmamidin Taşov, Kursan Asanov, Kanıbek İmanaliyev, Ravşan Jeenbekov, Eldar Abakirov, Ulukbek Koçkorov, Babırjan Tolbayev, Abdil Segizbayev”

Kırgızistan’da 4 Ekim’de yapılan parlamento seçim sonuçlarının iptalini talep eden muhalefet parti taraftarlarının düzenlediği gösterilerin şiddet olaylarına dönüşmesi üzerine cumhurbaşkanlığı ve parlamento işgal ve talan edilmişti.

5-15 Ekim arasında yapılan kitlesel protesto gösterileri sonucunda, parlamento seçim sonuçları iptal edilmiş, ülkeyi 3 yıldır yöneten Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov istifa etmişti.

Bağımsız Kırgızistan tarihinde 7 kez cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı, bir kez referandumla bir geçiş cumhurbaşkanı onaylandı.

Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan eden Kırgızistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Askar Akayev (1991, 1995, 2000), Kurmanbek Bakiyev (2005, 2009), Almazbek Atambayev (2011) ve Sooronbay Ceenbekov (2017). Roza Otunbayeva ise referandumla (2010) göreve geldi geçiş dönemi cumhurbaşkanı oldu.