İran’la 5+1 ülkeleri ABD’siz bir araya geliyor

İran, Çin, Rusya, Fransa, Almanya ve İngiltere’den yetkililer, ABD’nin 2015 nükleer anlaşmasına olası geri dönüşünü görüşmek üzere cuma günü bir araya geliyor. Washington-Tahran hattında ilk adımı kimin atacağı konusundaki restleşme devam ederken İran, çekilen taraf olarak öncelikle ABD’nin anlaşmaya dönmesini ve mali yaptırımlarını kaldırmasını istiyor.

Avrupa Birliği Komisyonundan yapılan açıklamaya göre, İran nükleer anlaşması olarak bilinen Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) taraflarının video konferans toplantısına, Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi adına AB Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora başkanlık yapacak.

Joe Biden yönetimi, her iki tarafın da nükleer anlaşmaya uymaya devam edeceği müzakerelere İran’ı dahil etmeye çalışıyor. Bu, İran’ın nükleer silah geliştirmeyi zorlaştıracak nükleer programını kısıtlaması karşılığında ABD’nin ekonomik yaptırımları kaldırması anlamına geliyor.

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin daimi üyeleri ABD, Rusya Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı bir anlaşma imzalanmıştı.

Donald Trump’ın başkanlığı döneminde Washington, 8 Mayıs 2018’de nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran’a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı.

Batılı diplomatlar, ABD ile İran’ın anlaşmayı yeniden canlandırma konusunda bir araya gelmeyi henüz kabul etmediklerini ve Avrupa ülkeleri aracılığıyla dolaylı olarak iletişim kurduklarını dile getirdi.

AB diplomatik kaynaklarından isim vermeden yapılan açıklamada, “Katılımcılar, ABD’nin Kapsamlı Ortak Eylem Planı’na (KOEP) geri dönüşü ve anlaşmanın tüm taraflarca tam ve etkili bir şekilde uygulanmasının nasıl sağlanacağı konularını tartışacaklar.” denildi.

İki diplomatik kaynak İngiltere, Fransa ve Almanya’nın pazartesi günü İran ile görüşmelerde bulunduğu bilgisini paylaşırken bir kaynak da görüşmelerde İran’ın önerisi hakkında konuşulduğunu aktardı.

Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Agnes von der Muhll ise, Avrupalı güçlerin, çıkmaza çözüm bulmak için anlaşmanın diğer tarafları olan Rusya ve Çin ile birlikte çalıştıklarını ve hem Washington hem de Tahran’la görüştüklerini söyledi.

Dolaylı görüşmelere yönelik ülkesinin tepkisini ortaya koyan Sözcü Muhll, “İran’ın, KOEP’in diğer katılımcıları ile ABD arasındaki doğrudan temaslarda yer almayı kabul etmemesi nedeniyle görüşmeler gereğinden fazla… İran müzakerelerde olmayı kabul etseydi bazı şeyler daha kolay olabilirdi.” ifadesini kullandı.

Fransız sözcü, ayrıntı vermese de artık görüşmeleri mümkün kılmak için alternatif formatlara baktıklarını söyledi.

İran, Natanz’da yeniden uranyum zenginleştiriyor

BM uhdesinde faaliyet gösteren Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) tarafından yayınlanan son rapor, Tahran’ın, 2015 Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nı ihlal ettiğini gösteriyor.

Rapora göre İran, yeraltındaki Natanz nükleer tesisinde dördüncü sınıf IR-2m santrifüjleriyle uranyum zenginleştirmeye başladı.

Tahran’ın söz konusu adımla ABD Başkanı Joe Biden üzerindeki baskıyı daha da arttırarak, ilk adımı Waashington’a attırma taktiği olarak yorumlanıyor.

ABD yaptırımlarına karşılık 8 Mayıs 2019’da kademeli olarak anlaşmadaki taahhütlerini durdurmaya başlayan İran, 5 Ocak 2020’de anlaşmadaki taahhütlerini tamamen durdurmuş ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme işlemi dahil bir dizi adım atmıştı.

Tahran’ın 5 + 1 ülkeleriyle anlaşması kapsamında İran’ın sadece, ticari ölçekli zenginleştirme tesisi olan Natanz’daki yer altı yakıt zenginleştirme tesisinde (FEP) birinci nesil IR-1 santrifüjlerini kullanmasına izin veriliyor.

Reuters’ın haberine göre Tahran, geçen yıl, tesislerine IR-1’den çok daha hızlı zenginleştirme kabiliyetine sahip daha gelişmiş santrifüjler monte etmeye başladı.

Kazakistan’ın ev sahipliğinde Almatı’da Şubat ve Nisan 2013’te İran ve 5 + 1 ülkeleriyle İran’ın nükleer programı hakkında müzakereler düzenlenmişti.