Kazakistan-Türkiye dış ticareti (ANALİZ)
Benzer Konular
Türkiye ve Kazakistan ekonomilerinin paralel bir şekilde büyümesi iki ülke arasındaki işbirliğinin de derinleşmesini sağladı.
Gelişmekte olan ülke ekonomilerinin hızlı bir büyüme yaşadığı 2003-2014 arası dönemde Türkiye ve Kazakistan ekonomileri genel trende uygun bir ekonomik görünüm sergiledi. 2001 krizi sonrası özellikle bankacılık sektöründe ciddi bir konsolidasyon yaşayan Türkiye ekonomisi, bu dönemde küresel likiditenin bolluğunu da arkasına alarak iç talep odaklı bir büyüme ivmesi yakaladı.
2009 yılında yaşanan küresel krizde ekonomi %4’ün üzerinde bir küçülme göstermiş olmasına rağmen 2003-2014 arası dönemde ortalama ekonomik büyüme %5 seviyesine yaklaştı. Aynı dönemde Kazakistan ekonomisi de yıllık ortalama %7’ye yakın bir büyüme oranı yakalarken büyümenin dinamikleri genel olarak ülkenin zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarına dayanıyor. 2002 yılından sonra hızlı bir şekilde yükselen petrol fiyatları, ülkenin gelirlerinin önemli ölçüde artmasını sağladı ve ekonomik bü-yümenin ana nedeni oldu.
2014 yılı sonu itibariyle bakıldığında Kazakistan’ın toplam ihracatının yaklaşık %76’sının petrol ve diğer mineral yakıtlardan geldiği görülüyor. İki ülkenin yaşadığı ekonomik gelişmeye paralel olarak ticari ilişkiler de ilerleme gösterdi. Fakat rakamlara baktığı- mızda bu ilişkinin istenen boyutta olduğunu söylemek zor görünüyor. Türkiye ve Kazakistan arasındaki ekonomik ilişkilerin gelişimini dış ticaret ve yatırımlar olmak üzere iki ana başlık çerçevesinde değerlendirmek yerinde olur.
İKİ ÜLKE ARASINDA TİCARET HACMİ ARTTI, AMA…
Türkiye ve Kazakistan ekonomilerinde görülen büyüme doğal olarak iki ülke arasında ticaret hacminin de artmasına neden oldu.
2006 yılında iki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi 1 milyar 691 milyon dolar seviyesinde iken 2014 yılı sonu itibariyle bu rakam 2 milyar 214 milyon dolara kadar yükseldi. Bu süreçte Kazakistan sürekli olarak Türkiye’nin dış ticarette açık verdiği bir ülke konumunda oldu.
Ürün bazında bakıldığında rafine edilmiş petrol ürünleri, demir-çelik dışındaki ana metal sanayi ürünleri, bitkisel ürünler ve tahıllar Kazakistan’ın Türkiye’ye ihraç ettiği ana kalemler olarak ön plana çıkıyor.
Türkiye’nin Kazakistan’a ihraç ettiği ürünler arasında ise tekstil ve giyim eşyası, kimyasal madde ve ürünler, plastik ürünleri, genel ve özel amaçlı makineler ve mobilya gibi ürünler ilk sıralarda yer alıyor. Kazakistan’ın ihracatının önemli bir kısmı petrol ve diğer mineral yakıtlardan oluştuğundan iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin istenen boyutta olup olmadığını anlamak için Türkiye’nin Kazakistan’ın dünyadan yaptığı ithalattan ne kadar pay alabildiğine ve hangi konumda olduğuna bakmak daha faydalı olur.
TÜRKİYE’NİN KAZAKİSTAN DIŞ TİCARETİNDEKİ PAYI DÜŞÜK
Türkiye’nin 2006 yılında yaklaşık 697 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiği Kazakistan’a ihracatını 2014 yılı sonu itibariyle 1 milyar dolar düzeyine kadar yükseltmiş olması iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin seyri açısından olumlu değerlendirilebilir. Fakat Kazakistan’ın dünyadan yaptığı toplam ithalat içerisinde Türkiye’nin payının sadece %2,47 olduğu dikkate alındığında aslında iki ülke arasındaki ticaret hacminin geliştirilmesine yönelik alınacak uzun bir mesafe olduğu görülüyor.
2014 yılı sonu itibariyle rakamlara bakıldığında Kazakistan’a Rusya 13,8 milyar dolar, Çin ise 7,4 milyar dolar ihracat gerçekleştirerek ülkenin yaptığı toplam ithalattan %50’nin üstünde pay aldılar.
2010 yılında Rusya ve Çin’in Kazakistan’ın toplam ithalatından aldığı payın %39 olduğu dikkate alındığında Türkiye’ye kıyasla iki ülkenin Kazakistan’ın ekonomik gelişiminden ne kadar fayda sağladıkları daha iyi anlaşılıyor. Özellikle Rusya, Gümrük Birliği Anlaşması’nın hayata geçmesiyle birlikte Kazakistan’ın dış ticaretindeki rolünü önemli ölçüde artırdı. Bu ülkelerin ardından yine Almanya, ABD ve Ukrayna diğer önemli ticaret partnerleri olarak ön plana çıkıyor. Dolayısıyla bu rakamlara bakıldığında Türkiye her ne kadar rakamsal olarak Kazakistan ile ticari ilişkilerini geliştirmiş olsa da oransal açıdan bakıldığında aslında durağan ve ciddi şekilde geliştirilmesi gereken bir seyrin olduğu görülüyor.
KARŞILIKLI YATIRIM İLİŞKİSİNİN GELİŞTİRİLMESİ GEREKİYOR
Türkiye ile Kazakistan arasındaki ekonomik ilişkilerde diğer bir konu da karşılıklı yatırımlar. Resmi rakamlara göre Türkiye’nin Kazakistan’daki yatırımlarının birikimli tutarı 2,5 milyar doların üzerinde.
Kazakistan İstatistik Ajansı verilerine göre Türkiye yabancı sermayeli şirket sayısı açısından Rusya ve Çin’den sonra Kazakistan’da üçüncü ülke konumunda. Geçtiğimiz yıllarda Kazakistan’da özellikle inşaat sektöründe çok önemli projelere imza atan Türk firmaları açısından gıda sanayi, tarım, finans ve bankacılık, tıbbi hizmetler ve malzemeler, otomotiv sektörü ve inşaat malzemeleri yeni yatırım alanları olarak muhakkak dikkate alınmalı.
Türkiye’nin Kazakistan’da yatırımlarını artırması anlamında bir fırsat olduğu gibi Kazak yatırımlarının Türkiye’ye çekilmesi anlamında da ciddi bir yol alınması gerektiği görülüyor. Kazakistan’ın geçtiğimiz 10 yılda Türkiye’ye yaptığı en büyük doğrudan yatırım, Kazakistan Devlet Fonu Samruk Kazyna’nın Şekerbank’ın %33,6 oranında payını satın alması oldu.
Genel olarak bakıldığında Kazakistan’ın yurt dışında bulunan 33 milyar dolara yakın doğrudan yatırımlarında Türkiye maalesef ilk sıralarda yer almıyor. Hollanda birikimli olarak 16,3 milyar dolar Kazak sermayesine ev sahipliği yaparken İngiltere’de bu rakam 7,7 milyar doları geçiyor.
Türkiye’nin potansiyel arz eden sektörlerde Kazak yatırımcılara yönelik çalışma yapması önümüzdeki dönemde karşılıklı yatırımlar anlamında da ekonomik ilişkilerin gelişmesi açısından büyük önem arz ediyor.
Bu noktada sadece doğrudan yatırımlar değil portföy yatırımları da Türkiye’nin Kazakistan ile ilişkileri anlamında üstünde durması gereken bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Kazakistan’ın toplam 69 milyar dolara yakın portföy yatırımlarının 40 milyar doları ABD tahvillerinde bulunuyor. Türkiye’nin sadece 75 milyon dolar pay alabildiği bu pastadan daha fazla istifade edebilmesi için çalışma yapması gerektiği net bir şekilde görülüyor.
Kaynak : HazarWorld
Bu Kategorinin Diğer içerikleri
